Αυτισμός και επικοινωνία

Υποστηρίξτε και ερμηνεύστε την επικοινωνία του παιδιού

Πολλά παιδιά στο φάσμα του αυτισμού αδυνατούν να επικοινωνήσουν λεκτικά με τρόπους αποτελεσματικούς, αξιόπιστους και καθόλα κατανοητούς. Δυσκολεύονται δηλαδή να επικοινωνήσουν εάν δεν υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος σκοπός, δεν ανταποκρίνονται όταν τα χρειαζόμαστε και ο τρόπος επικοινωνίας τους δεν είναι για όλους κατανοητός.

Αντί για την ομιλία, τα παιδιά αυτά έχουν βρει άλλους τρόπους να επικοινωνούν και να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Οι τρόποι αυτοί πολλές φορές δεν είναι εύκολο να γίνουν κατανοητοί από τους γονείς και η ματαίωση που απορρέει από τις αποτυχημένες προσπάθειες ξεχειλίζει όσο το παιδί μεγαλώνει και το φάσμα των αναγκών και των επιθυμιών του διευρύνεται. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την πιθανή έκρηξη του παιδιού από θυμό!

Σκεφτείτε να βρίσκεστε σε μια παρέα συναδέλφων, φίλων ή συγγενών και να είστε απομονωμένοι από τον υπόλοιπο κόσμο γιατί η φωνή σας είχε αχρηστευθεί δια της βίας. Δεν έχετε πρόσβαση σε υπολογιστή, σε απλό χαρτί και μολύβι. Πως θα επικοινωνούσατε; Με τις εκφράσεις του προσώπου και τις χειρονομίες ή με μια πρωτόγονη νοηματική γλώσσα ; Και τι θα κάνατε αν οι προσπάθειες επικοινωνίας σας κατέληγαν σε μια κακή παντομίμα; Πιθανότατα θα καταφέρνατε να ικανοποιήσετε τις βασικές σας ανάγκες, φαγητό, ποτό, ύπνος, τουαλέτα. Όμως θα ήταν αδύνατο να καταλάβουν τι σκέφτεστε, φαντάζεστε και ονειρεύεστε. Η ματαίωση θα ήταν φρικτή παρά τις πλήρεις διανοητικές ικανότητες σας.

Ας κοιτάξουμε και ας πλησιάσουμε τώρα τα παιδιά με αυτισμό κάτω από αυτή τη λογική. Οι διάφορες συμπεριφορές τους είναι μια μορφή επικοινωνίας και πρέπει να τις ανακαλύψουμε! Οι γονείς και τα άτομα που υποστηρίζουν τα παιδιά με αυτισμό, επιβάλλεται να εξαντλούν όλους τους πιθανούς τρόπους, ώστε να προσφέρουν στους ανθρώπους που δεν έχουν φωνή, πρόσβαση σε εναλλακτικές μορφές επικοινωνίας.

Μην πιστεύετε ότι το παιδί σας είναι ανίκανο να επικοινωνεί! Αρχίστε να αναζητάτε αμέσως επικοινωνιακές ευκαιρίες. Επιτρέψτε του να σας υποδείξει τι έχει νόημα, πότε νιώθει άνετα και σε τι λειτουργεί καλύτερα προς το συμφέρον του. Επικοινωνία δεν σημαίνει απαραίτητα ανάπτυξη της ομιλίας.

ΑΝΑΓΝΩΣΗ

Να διαβάζετε τα πάντα και οτιδήποτε στο παιδί σας. Προκαλέστε τη νοημοσύνη του. Να διαβάζετε μαζί με το παιδί σας και όχι στο παιδί σας. Επιτρέψτε του να παρατηρεί τις εικόνες, να γυρίζει την σελίδα και να παρακολουθεί τις λέξεις. Ζητήστε του να δείχνει αντικείμενα ή τμήματα των εικόνων ή ακόμα και λέξεις με το δάχτυλο (αν δυσκολεύεται να χρησιμοποιήσει το δικό σας χέρι σαν να είναι προέκταση του δικού του χεριού).

Προμηθευτείτε βιβλία ανάλογα με το ενδιαφέρον του παιδιού, αν του αρέσουν τα έντομα, ξεφυλλίστε ανάλογα βιβλία και περιοδικά, διαβάστε δυνατά τα κείμενα που συνοδεύουν τις φωτογραφίες. Μην βγάζετε γρήγορα συμπεράσματα ότι το παιδί σας αδιαφορεί για το βιβλίο εάν γυρίζει βιαστικά τις σελίδες. Ένας φίλος με αυτισμό, ο οποίος δεν μιλά, δακτυλογράφησε: «Εσύ διαβάζεις μία πρόταση την φορά. Εγώ διαβάζω μία σελίδα τη φορά.»

ΕΙΚΟΝΕΣ

Μια άλλη επιλογή είναι να χρησιμοποιήσετε μικρές εικόνες που παρουσιάζουν δραστηριότητες, ανθρώπους, ζώα και τοποθεσίες. Χρησιμοποιήστε φωτογραφίες όποτε μπορείτε. Πολλά επίσημα προγράμματα εικονιδίων έχουν σκίτσα που βοηθούν το παιδί να μάθει να επικοινωνεί. Οι φωτογραφίες είναι εξαιρετικές για αρχή, αφού παρέχουν ένα μέσον επικοινωνίας και βοηθούν στην έκφραση των βασικών αναγκών.

TΕΧΝΟΛΟΓΙΑ

Οι νέες τεχνολογίες όπως οι υπολογιστές, μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να εκφραστεί και να επικοινωνήσει. Δεν ασκείτε πίεση στο παιδί σας για να ερμηνεύσει δυσδιάκριτες, μη λεκτικές μορφές επικοινωνίας, όπως εκφράσεις του προσώπου ή την γλώσσα του σώματος. Δεν αποσπάται η προσοχή του από το χρώμα της μπλούζας σας, από το τι συμβαίνει πίσω σας ή από την προσδοκία να διατηρεί άμεση οπτική επαφή.

Επιπλέον το παιδί κατά τη διάρκεια της επαφής του με τον υπολογιστή αντλεί συναισθήματα ευχαρίστησης, ενώ είναι φανερό ότι αντιμετωπίζουν τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές ως μέσο διασκέδασης, αφού συχνά ενθουσιάζονται όταν ολοκληρώνουν με επιτυχία μια δραστηριότητα. Έτσι, η εργασία στον υπολογιστή αποτελεί μέσο επαίνου και επιβράβευσης.

ΜΟΥΣΙΚΗ

Η μουσική είναι μία πολύ δυνατή και καθολική μορφή επικοινωνίας, έχει μια μαγική ικανότητα να μας αγγίζει όλους. Αξιοποιήστε την ως έναν ακόμη τρόπο για να διεισδύσετε στον εσωτερικό κόσμο του παιδιού σας, έναν ακόμα τρόπο για να έρθετε σε επαφή! Βεβαιωθείτε μόνο ότι δεν είναι η δική σας μουσική που παίζει στην ένταση που εσείς επιθυμείτε, αλλά η μουσική του παιδιού σας σε ένταση ανεκτή και ευχάριστη για εκείνο.

Δεν είναι ασυνήθιστο, άτομα που δεν μιλούν, να έλκονται από συγκεκριμένα είδη μουσικής, από συγκεκριμένους στίχους και τραγούδια. Αυτή είναι μια μορφή συμβολικής επικοινωνίας.

ΤΑΚΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ

Τι μπορούμε να κάνουμε για να βελτιώσουμε τον βαθμό στον οποίο κατανοούμε τους πιθανούς τρόπους επικοινωνίας των ανθρώπων που δεν κατέχουν το χάρισμα του λόγου;

• Να θεωρείτε δεδομένη την νοημοσύνη του παιδιού σας και να αλληλεπιδράτε επιδεικνύοντας πίστη στις ικανότητες του. Να μην μιλάτε μπροστά του, όταν μεταδίδετε ευαίσθητες πληροφορίες για εκείνο (αυτό περιλαμβάνει την επικοινωνία με γιατρούς και άλλους θεραπευτές).
• Μην εξάγετε αυθαίρετα συμπεράσματα και μην πιστεύετε ό,τι βλέπετε. Συχνά υποβόσκει κάτι άλλο κάτω από την επιφάνεια μιας συμπεριφοράς. Διερευνήστε το συμβολικό περιεχόμενο της σιωπηρής επικοινωνίας, είτε μόνος σας, είτε συζητώντας το με άλλους ανθρώπους ειδικούς που γνωρίζουν και στηρίζουν το παιδί σας.
• Να διαβεβαιώνετε το παιδί σας ευγενικά και ήρεμα ότι θα προσπαθήσετε να καταλάβετε την «γλώσσα» του με σεβασμό.

Σε τακτικά χρονικά διαστήματα, να συζητάτε τις πιο έντονες περιστάσεις σιωπηρής επικοινωνίας με το παιδί σας, την οικογένεια και με τους ειδικούς ως ομάδα. Η αποκρυπτογράφηση της συμβολικής επικοινωνίας δεν είναι υπόθεση ενός ατόμου.

Η αναζήτηση βιώσιμων τρόπων για να εδραιώσετε την ανεξαρτησία του παιδιού σας στην ικανότητά του να επικοινωνεί, είναι το πιο σημαντικό για το οποίο πρέπει να μοχθήσετε, ακόμα και αν πρόκειται για κάτι τόσο απλό όπως το να δείξει κάρτες στις οποίες αναγράφεται το «ναι» ή «όχι».

Μέσα από την ανεξάρτητη επικοινωνία, θα μπορέσει να δείξει την νοημοσύνη του, τις επιθυμίες και τις ανάγκες του καλύτερα και να έχει αυτοπεποίθηση ώστε να γίνει συνήγορος του εαυτού του, χωρίς να εξαρτάται από άλλους.

ΠΗΓΗ:
Ουίλλιαμ Στίλλμαν, Εμψυχώνοντας γονείς παιδιών με αυτισμό. Εκδόσεις βιβλία Τερζόπουλος www.specialeducation.gr