Στην καθημερινότητά μας, όλοι βιώνουμε μεταβολές στη διάθεσή μας. Προβλήματα στη δουλειά, στο σπίτι ή μια δυσλειτουργική σχέση μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρές ψυχολογικές μεταπτώσεις. Παρ' όλα αυτά κατά κανόνα έχουμε τον έλεγχο των καταστάσεων, πράγμα που δεν συμβαίνει σε όσους πάσχουν από διπολική διαταραχή.

Είναι πολύ ενδιαφέρον το τι πιστεύει ο "κόσμος", ο κοινός νους, ο μη ειδικός, για την ψυχική νόσο της διπολικής διαταραχής (ή, όπως πολύ συχνά αναφέρεται, της μανιοκατάθλιψης).

Πάντα η ψυχή και οι λειτουργίες της έκανε τους ανθρώπους να νιώθουν δέος, φόβο, περιέργεια. Το άγνωστο είναι πάντα ένας πειρασμός προς μελέτη και συζήτηση.

Αυτό όμως που κάνει εντύπωση, είναι το πόσο "σκοτεινά" προσδιορίζουν τέτοιες συναισθηματικές διαταραχές. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε την έκφραση "ψυχάκιας" ή "τρελός", όταν η κουβέντα περιστρέφεται γύρω από τη διπολική διαταραχή. Συχνά ακούμε επίσης ότι οι διπολικοί είναι άξιοι της μοίρας τους ή "παλαβοί" που κινούνται ανάμεσά μας.

Πόσο σοβαρή είναι η Διπολική Διαταραχή και τι συμπτώματα έχει; Είναι κληρονομική; Μάθετε τα πάντα για τη νόσο αυτή και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί.

Τι είναι η διπολική διαταραχή;

Η Διπολική Διαταραχή ή αλλιώς μανιοκατάθλιψη (γνωστή και ως διπολική συναισθηματική διαταραχή ή μανιοκαταθλιπτική διαταραχή) είναι μια από τις σοβαρότερες ψυχικές νόσους. Παρά το γεγονός ότι μεγάλο κομμάτι αυτής παραμένει ανεξερεύνητο για τους επιστήμονες, υπάρχουν ήδη πολλά πράγματα που μπορεί να κάνει κάποιος που έχει διαγνωσθεί με αυτή, ώστε να την αντιμετωπίσει και να καταφέρει να ζήσει μια πιο φυσιολογική ζωή.

Τα άτομα που νοσούν βιώνουν επεισόδια (φάσεις) ανεβασμένης ή ευερέθιστης διάθεσης γνωστά ως μανία εναλλασσόμενα με επεισόδια κατάθλιψης. Συχνά αυτά τα επεισόδια προκαλούν προβλήματα στην ικανότητα των ασθενών να λειτουργήσουν φυσιολογικά στην καθημερινότητά τους και τους εκθέτουν στο κοινωνικό σύνολο.

Σχεδόν το 4% του πληθυσμού παγκοσμίως πάσχει από διπολική διαταραχή, η οποία είναι το ίδιο συχνή σε άνδρες και γυναίκες και εμφανίζεται συνήθως σε νεαρή ηλικία. Δεν είναι σπάνιο όμως η νόσος να εκδηλωθεί ακόμα σε έφηβους και παιδιά, ενώ ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος για εκείνους των οποίων οι γονείς τους πάσχουν από την ίδια νόσο.

 Τα συμπτώματα της διπολικής διαταραχής

Η κατάσταση που βιώνει ο ασθενής χαρακτηρίζεται από στιγμές έντονης υπερδιέγερσης και απότομης ψυχολογικής πτώσης. Πιο συγκεκριμένα:

α) Επεισόδιο Μανίας – Υπομανίας

(Όταν το άτομο βιώνει το επεισόδιο της μανίας έχει υπερδιέγερση και νιώθει την διάθεση του να ανεβαίνει συνεχώς)

• Ανεβασμένη (ή θυμωμένη) διάθεση
• Αυτοπεποίθηση - μεγαλομανία
• Μειωμένη ανάγκη ύπνου
• Λογοδιάρροια - πίεση λόγου
• Αυξημένη ενέργεια -υπερδιέγερση -κοινωνικότητα
• Πρόβλημα λειτουργίας στον επαγγελματικό χώρο, στο κοινωνικό, ή στο οικογενειακό περιβάλλον

β) Επεισόδιο Κατάθλιψης

(Όταν ο ασθενής βρίσκεται στο επεισόδιο της κατάθλιψης δεν έχει όρεξη για τίποτα, νιώθει έντονη την ανάγκη για ύπνο και είναι συνεχώς κουρασμένος) 

• Πεσμένη διάθεση - συναίσθημα θλίψης
• Μείωση δραστηριοτήτων - απάθεια
• Διαταραχή Ύπνου
• Συνεχόμενη κούραση
• Αίσθημα ενοχής, απώλεια αυτοπεποίθησης
• Ιδέες - Απόπειρες αυτοκτονίας

Τα άτομα που βιώνουν μανιακά επεισόδια συχνά έχουν και καταθλιπτικά. Η έναρξη ενός μανιακού επεισοδίου προαναγγέλλεται από αλλαγές στη διάθεση και την όρεξη καθώς και μια αύξηση του άγχους έως 3 εβδομάδες πριν από την ανάπτυξή του.

Υπάρχουν όμως και μερικοί που παρουσιάζουν ταυτόχρονα χαρακτηριστικά μανίας και κατάθλιψης. Αυτά ονομάζονται μικτά επεισόδια και είναι τα πιο ευμετάβλητα στο πλαίσιο της διαταραχής. Τα μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια διαρκούν από λίγες ημέρες έως μερικούς μήνες. Εάν αφεθούν χωρίς θεραπεία μπορεί να συνεχιστούν για παραπάνω από 6 μήνες.

Στη φάση ενός καταθλιπτικού επεισοδίου ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει :

* Καταθλιπτική διάθεση, με ή χωρίς άγχος
* Αίσθημα κενού
* Απαισιοδοξία ή απελπισία και αίσθημα αβοηθησίας
* Ιδέες ενοχής & αναξιότητας
* Απώλεια των ενδιαφερόντων και αδυναμία άντλησης ικανοποίησης από τη συμμετοχή σε δραστηριότητες που ήταν προηγουμένως ευχάριστες
* Μείωση της ενεργητικότητας, εύκολη κόπωση
* Δυσκολία στη συγκέντρωση, τη μνήμη και στη δυνατότητα λήψης αποφάσεων
* Ανησυχία ή ευερεθιστότητα
* Διαταραχές του ύπνου
* Διαταραχές της όρεξης
* Μείωση της σεξουαλικής διάθεσης
* Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας και συχνά απόπειρες αυτοκτονίας

Στη διπολική διαταραχή, στον αντίθετο πόλο της κατάθλιψης βρίσκεται η μανία. Η ευφορία, που είναι το χαρακτηριστικό συναίσθημα στη φάση της μανίας, ξεπερνά τα όρια του φυσιολογικού και γίνεται παθολογική.

Μιλάμε για μανία όταν τουλάχιστον 3 από τα παρακάτω συμπτώματα εκδηλώνονται ταυτόχρονα, συνοδευόμενα από ευφορική ή ευερέθιστη διάθεση, και είναι παρόντα κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν κάθε ημέρα και για διάστημα μεγαλύτερο της μιας εβδομάδας.

Τα περισσότερα συμπτώματα της μανίας είναι αντίθετα από αυτά της κατάθλιψης.

Στη φάση ενός μανιακού επεισοδίου ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει:

* Υπερβολικά ευφορική διάθεση, υπεραισιοδοξία
* Έντονη δραστηριότητα
* Εκνευρισμό, ανησυχία, ευερεθιστότητα
* Παρορμητική ή επιθετική συμπεριφορά
* Γρήγορη και συχνά ανοργάνωτη σκέψη και ομιλία
* Διάσπαση προσοχής και αδυναμία συγκέντρωσης
* Μειωμένη ανάγκη για ύπνο
* Υπερεκτίμηση δυνάμεων και ικανοτήτων, ιδέες μεγαλείου
* Περιορισμένη κριτική ικανότητα, που επηρεάζει την επαφή του με την πραγματικότητα
* Έντονα υπερκαταναλωτική συμπεριφορά, αλόγιστες οικονομικές δαπάνες
* Σεξουαλική υπερδραστηριότητα
* Κατάχρηση ουσιών
* Αδυναμία κατανόησης του νοσηρού της κατάστασης

Η μανία είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό της διπολικής διαταραχής, και μπορεί να συμβεί με διαφορετικά επίπεδα σοβαρότητας. Σε ηπιότερα επεισόδια μανίας, γνωστά ως υπομανία, τα άτομα εμφανίζονται ενεργητικά, ευερέθιστα, και μπορεί να είναι πολύ παραγωγικά. Όταν η μανία γίνεται πιο σοβαρή, τα άτομα αρχίζουν να συμπεριφέρονται αλλοπρόσαλλα και παρορμητικά, παίρνοντας συχνά λανθασμένες αποφάσεις και έχουν μη ρεαλιστικές ιδέες για το μέλλον, ενώ η ανάγκη για ύπνο μειώνεται σημαντικά.

Τα άτομα που βιώνουν μανιακά επεισόδια, επίσης, συχνά βιώνουν και καταθλιπτικά επεισόδια. Κάποιοι βιώνουν μια κατάσταση στην οποία παρουσιάζονται ταυτόχρονα χαρακτηριστικά μανίας και κατάθλιψης, αυτά ονομάζονται μικτά επεισόδια και είναι τα πιο ευμετάβλητα στο πλαίσιο της διαταραχής. Τα μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια διαρκούν από λίγες ημέρες έως μερικούς μήνες.

Το ζητούμενο, από ψυχοθεραπευτικής άποψης, είναι σίγουρα η παροχή πλαισίου και αξιόλογων μεθόδων, ώστε να ανατραπεί η κατάσταση. " Όρια στις Οριακές Καταστάσεις". 

Η διπολικότητα δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρη. Ούτε για τον ίδιο, πόσο μάλλον για τον "άλλον", τον "παρατηρητή", τον "γονέα", τον "φίλο"... Πολλές φορές έχουν τον τρόπο να μην φανερώνουν την κατάστασή τους. Απλώς την βιώνουν ιδιόρρυθμα, ατομικά. Ο εσωτερικός πόνος που δεν εξωτερικεύεται. 

7 μύθοι για τη διπολική διαταραχή

Σε κάθε περίπτωση όσο περισσότερα γνωρίζουμε για μια νόσο, είτε ως επιστήμονες, είτε ως συνάνθρωποι, τόσο το καλύτερο για την πρόοδό μας ως κοινωνία και ως προσωπικότητες. Ακολουθούν, 7 μύθοι σχετικοί με τη νόσο, που όσο πιο σύντομα καταρρεύσουν, τόσο πιο σωστή θα είναι η αντιμετώπιση των πασχόντων από την κοινωνία.

1. «Υπάρχει μόνο ένα είδος διπολικής διαταραχής»

Όπως σε κάθε ασθένεια, ψυχική ή σωματική, δεν υπάρχει μόνο μια εκδοχή της και δεν πάσχουν όλοι οι ασθενείς από τα ίδια συμπτώματα. Η διπολική διαταραχή χονδρικά και ενδεικτικά χωρίζεται στα είδη της διπολικής διαταραχή Ι και ΙΙ, την κυκλοθυμία και τη διπολική διαταραχή ταχείας εναλλαγής.

2. «Η μανιοκατάθλιψη διαφέρει από τη διπολική διαταραχή»

Ο πιο συνήθης όρος που χρησιμοποιεί η πλειονότητα του κόσμου για τη διπολική διαταραχή είναι ο όρος μανιοκατάθλιψη και η αλήθεια είναι πως δεν υπάρχει διαφορά μεταξύ των δυο. Η μανιοκατάθλιψη είναι ένα από τα πρώτα ονόματα που δόθηκαν για να περιγράψουν την πάθηση, ενώ μετονομάστηκε σε διπολική διαταραχή για να περιγράψει με μεγαλύτερη ακρίβεια την εναλλαγή μεταξύ των δυο πόλων ψυχικής διάθεσης, που είναι η μανία και η κατάθλιψη.

3. «Είναι το ίδιο πράγμα με την κατάθλιψη»

Η διπολική διαταραχή δεν έχει καμία σχέση με την κλινική κατάθλιψη, αν και συχνά τη θυμίζει όσον αφορά κάποια συμπτώματά της. Οι έρευνες μάλιστα επιβεβαιώνουν αυτή τη σύγχυση στη διάγνωση, καθώς ένα 25% των ασθενών διαγιγνώσκονται λανθασμένα με κατάθλιψη, ενώ στην πραγματικότητα πάσχουν από διπολική διαταραχή.

4. «Είναι σπάνια πάθηση»

Το γεγονός ότι πολλοί πάσχοντες, αποφεύγουν να κοινοποιήσουν την κατάστασή τους σε φίλους, συναδέλφους και τον ευρύτερο κύκλο τους, δημιουργεί την απολύτως λανθασμένη εντύπωση, ότι είναι κάτι σπάνιο. Η αλήθεια είναι ότι η διπολική διαταραχή επηρεάζει πολύ περισσότερο κόσμο, από την εικόνα που έχουν οι περισσότεροι, η οποία είναι ουσιαστικά παραπλανητική.

5. «Δεν προσβάλλει τα παιδιά»

Ακόμα μια τελείως λάθος αντίληψη της νόσου, θέλει τα παιδιά να μην προσβάλλονται από αυτή, ακόμα και αν οι έρευνες έχουν δείξει πως παιδιά ακόμα και ηλικίας 6 ετών, μπορούν να εμφανίσουν τη διαταραχή. Το σύνηθες σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να οφείλεται η εμφάνισή της στο ιατρικό ιστορικό της οικογένειας, ενώ επίσης συχνό φαινόμενο είναι το παιδί να παρουσιάζει μακρές περιόδους κατάθλιψης, πριν εμφανίσει το πρώτο επεισόδιο μανιοκατάθλιψης.

6. «Πρόκειται ουσιαστικά για επεισόδια κυκλοθυμίας»

Εάν η διπολική διαταραχή ήταν απλά η αλλαγή στη διάθεση ενός, τότε δεν θα λεγόταν μανιοκατάθλιψη, αλλά απλά κυκλοθυμία. Το γεγονός ότι αυτές οι εναλλαγές στη διάθεση, που είναι συνηθισμένες σε όλους μας ανά περιόδους, δεν κρατάνε μερικά λεπτά, αλλά μπορούν να διαρκέσουν από εβδομάδες μέχρι μήνες, κάνει την κατάσταση πιο σοβαρή και τελείως άσχετη με την απλή υπόθεση της κυκλοθυμίας.

7. «Η διπολική διαταραχή επηρεάζει μόνο τη διάθεση του ασθενή»

Δεδομένου ότι η διπολική διαταραχή συνδέεται πιο έντονα με τις αλλαγές στη διάθεση του ασθενή, ο περισσότερος κόσμος θεωρεί πως τα συμπτώματα επηρεάζουν μόνο αυτό το κομμάτι της προσωπικότητάς τους. Η αλήθεια όμως, απέχει μακράν από αυτή την άποψη, καθώς όσοι πάσχουν από τη νόσο, πιθανώς αντιμετωπίζουν προβλήματα  στις γνωστικές λειτουργίες του εγκεφάλου, διαταραχές στον ύπνο, αϋπνίες ή ακόμα οδηγούνται σε ανθυγιεινές επιλογές όπως είναι το κάπνισμα, ο αλκοολισμός και η κακή διατροφή.

Πώς προκαλείται η Διπολική Διαταραχή

Η αιτία που προκαλεί την διαταραχή δεν είναι ξεκάθαρη, αλλά οι γενετικοί, περιβαλλοντικοί και ψυχολογικοί παράγοντες θεωρείται πως παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής.

Για όσους δεν έχουν μέλος στην οικογένειά του με διπολική διαταραχή, οι πιθανότητες εμφάνισης της νόσου είναι 1%. Αν όμως πάσχετε από την ασθένεια, τα παιδιά σας έχουν περισσότερες πιθανότητες να την εμφανίσουν επίσης.

Αν νοσεί κάποιο από τα αδέλφια σας, οι πιθανότητες να την εμφανίσετε και εσείς είναι στο 5-10%.

Διάγνωση

Η διάγνωση είναι ιδιαίτερα δύσκολη και ενδέχεται να διαφύγει από τον ειδικό εάν γνωρίσει το άτομο σε περίοδο που βρίσκεται σε καταθλιπτικό επεισόδιο, οπότε να θεωρήσει ότι πάσχει από κατάθλιψη.

Όσον αφορά τους ενήλικες, η διάγνωση της νόσου γίνεται από ειδικευμένο Ψυχίατρο ή Κλινικό Ψυχολόγο και βασίζεται στην εξέταση του ιστορικού του ασθενή ή στην παρούσα κατάστασή του. Το τρίπτυχο των ερωτήσεων αφορά τα συναισθήματα, τις σκέψεις και την συμπεριφορά του.

Ακόμα δυσκολότερη είναι η διάγνωση στα παιδιά, καθώς η συμπτωματολογία μπορεί να «μιμείται» αυτή άλλων διαταραχών, όπως της διαταραχής ελλειμματικής προσοχής. Στα παιδιά η μανία εκδηλώνεται περισσότερο με ευερεθιστότητα και ξεσπάσματα παρά με ευφορική διάθεση, ενώ η κατάθλιψη εμφανίζεται σαν οργανικό σύμπτωμα, όπως πόνοι στο στομάχι ή πονοκέφαλος. Η καθυστέρηση της διάγνωσης επιδρά, όπως είναι φυσικό και στην περαιτέρω πορεία της νόσου.

Στα παιδιά χρειάζεται εκτίμηση από παιδοψυχίατρο. Εξυπακούεται ότι, στην περίπτωση που ένα παιδί παρουσιάζει τάσεις αυτοκτονίας θα πρέπει να ζητηθεί άμεσα η βοήθεια ενός ειδικού.

Θεραπεία

Η διπολική διαταραχή δεν μπορεί να θεραπευτεί. Η θεραπεία εστιάζει ουσιαστικά στο να βοηθήσει τον πάσχοντα να ελέγξει τα υπάρχοντα επεισόδια και στο να μην αναπτύξει άλλα στο μέλλον.

Το πρόβλημα, όπως λένε οι ειδικοί, είναι ότι συνήθως οι ασθενείς αρνούνται να επισκεφθούν κάποιον γιατρό, γιατί θεωρούν ότι δεν αντιμετωπίζουν πρόβλημα. Γι' αυτό είναι πολύ σημαντική η παρότρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον.

Στις περισσότερες περιπτώσεις προτείνεται φαρμακευτική αγωγή σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία:

Η πρώτη βοηθά το άτομο να σταθεροποιήσει την συναισθηματική του διάθεση σε φυσιολογικά επίπεδα, ούτως ώστε αυτή να μην κατευθύνεται προς την μανία ή την κατάθλιψη.

Ταυτόχρονα η δεύτερη έχει ως στόχο το άτομο να αποκτήσει επίγνωση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει και να μειώσει τα αρνητικά συναισθήματα που εκφράζονται στις σχέσεις του. Έτσι, μπορεί να γίνει λειτουργικό σε όλους τους τομείς της καθημερινότητας.

Επιμέλεια: Δρ Ράνια Χιουρέα, Σύμβουλος ΕΑΕ

Πηγές:

American Psychiatric Association, 2000. Summary by the Author, Athanasopoulos I.  Ανάκτηση 1/5/2018: patrasevents.gr

Διπολική Διαταραχή: Τα συμπτώματα και η διάγνωση της ύπουλης νόσου, Πέρσα Κούσουλα. Ανάκτηση 1/5/2018: mama365.gr

clickatlife.gr

Ανάρτηση chiourea.gr στο ΥΓΕΙΑ (ΨΥΧΙΚΗ/ΣΩΜΑΤΙΚΗ) - Διπολική Διαταραχή (Μανιοκατάθλιψη)

Διαβάστε επίσης:

• Μανιοκατάθλιψη ή Διπολική Διαταραχή
• Η κυκλοθυμία είναι σημάδι διπολικής διαταραχής; Μαρίνα Οικονόμου- Λαλιώτη, Επίκουρη Καθηγήτρια Ψυχιατρικής
• Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν διπολική διαταραχή
• Τα 8 ένοχα σημάδια της μανιοκατάθλιψης