Όταν το παιδί δεν θέλει ή φοβάται
να πάει στο σχολείο

Γιώτα Ταμτάμη*

Πρόκειται για ένα αρκετά συχνά εμφανιζόμενο φαινόμενο τα παιδιά να περνούν μια φάση κατά την οποία αρνούνται με επιμονή να πάνε στο σχολείο. Δεν είναι καθόλου παράδοξο ότι οι ψυχολογικές δυσκολίες που αντιμετωπίζει το παιδί στο σχολείο, μπορεί να εκδηλωθούν από τις πρώτες κιόλας μέρες της φοίτησής του. Για τα περισσότερα παιδιά η φοίτηση στο σχολείο αποτελεί την πρώτη τους εμπειρία παρατεταμένης απομάκρυνσης από το σπίτι. Μεταξύ άλλων, αυτό σημαίνει ότι για πολλές ώρες το παιδί δεν έχει καμιά πρόσβαση στη μητρική προστασία. Τα σκήπτρα της εξουσίας έχουν περάσει σε άλλα χέρια, σε «ξένα» χέρια.

Το παιδί, με την είσοδό του στο σχολείο, μεταφέρεται από ένα σχετικά «κλειστό» θα λέγαμε σύστημα, όπου οι κανόνες και οι απαιτήσεις του είναι γνωστές και προβλέψιμες, σε ένα σύστημα «ανοιχτό», όπου η ζωή είναι γεμάτη από απροσδόκητα, απρόβλεπτα και μερικές φορές δυσάρεστα γεγονότα. Οι απαιτήσεις και οι εντάσεις του καινούριου περιβάλλοντος είναι πολλές και το παιδί πρέπει να διαθέτει αρκετή ευελιξία και αυτοέλεγχο για να μπορέσει να τις αντιμετωπίσει.

Αυτές οι δύο αλλαγές στη ζωή του παιδιού, αποτελούν αλλαγές και στη ζωή των γονιών. Έτσι, η είσοδος του παιδιού στη σχολική ζωή σημαίνει και είσοδος των γονιών σε μια άλλη ζωή.

Παρακάτω δίδονται ορισμένοι από τους κυριότερους λόγους για τους οποίους μπορεί να συμβαίνει αυτό και πώς ο γονιός μπορεί να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση σχολικής άρνησης ή σχολικής φοβίας.

Πώς εκφράζεται η σχολική άρνηση

Το παιδί εκφράζει κυρίως το συναίσθημα του φόβου και μπορεί να κλαίει, να αρνείται επίμονα να πάει σχολείο και να δείχνει φοβισμένο. Ορισμένα παιδιά προβάλουν διάφορες δικαιολογίες για να το αποφύγουν, ενώ σπανιότερα όλες οι αντιδράσεις μπορεί να συνοδεύονται επίσης από σωματικά ενοχλήματα, όπως πόνος στο στομάχι, πονοκέφαλος ή και εμετός.

Λόγοι άρνησης για το σχολείο

Οι πιο συνηθισμένοι λόγοι για τους οποίους ένα παιδί μπορεί να αναπτύξει αυτή την άρνηση μπορεί να είναι ένα συμβάν στη σχέση του παιδιού με τους συμμαθητές του ή μια άσχημη εμπειρία μεταξύ συμμαθητών, στην οποία ήταν απλώς παρατηρητής, αλλά φοβάται μήπως του συμβεί. Άλλος λόγος είναι ότι μπορεί να μην αισθάνεται αγαπητό και επιθυμητό στον χώρο του σχολείου του. Ας μην ξεχνάμε, ότι στην ευαίσθητη αυτή ηλικία, κάποια παιδιά δυσκολεύονται να διαχειριστούν έναν απλό τσακωμό με τον φίλο τους και να «μπλοκάρονται» στην επόμενη επαφή μαζί του.

Η άρνηση για το σχολείο, όμως, ενδέχεται να μην έχει σχέση με τον ίδιο τον χώρο του σχολείου, αλλά με συνθήκες που επικρατούν στο σπίτι του παιδιού, όπως δυσάρεστη ατμόσφαιρα, για παράδειγμα εξαιτίας κάποιας αρρώστιας σε μέλος της οικογένειας, ένταση μεταξύ των γονιών κτλ. Το παιδί βιώνει αγωνία και δυσκολεύεται να απομακρυνθεί από το σπίτι, ενδόμυχα φοβούμενο για το τι άσχημο μπορεί να συμβεί κατά την απουσία του. Παρόμοια απειλή ίσως αισθάνεται όταν στην οικογένεια υπάρχει ένα καινούριο μωρό, που «διεκδικεί» την αγάπη της μαμάς.

Μια ακόμη περίπτωση παιδιών που επίμονα αρνούνται το σχολείο είναι τα παιδιά που θέλουν οπωσδήποτε την προσοχή των γονιών τους, προσπαθούν να ασκήσουν έλεγχο πάνω τους και τελικά να πετύχουν να μείνουν στο σπίτι μαζί τους.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς

Οι γονείς σε πρώτη φάση θα πρέπει να διατηρήσουν την ψυχραιμία τους. Πρόκειται για κάτι που συμβαίνει σε αρκετά παιδιά, χωρίς να σημαίνει απαραίτητα ότι έχουν ή ότι θα εμφανίσουν αργότερα προβλήματα προσαρμογής. Επειδή, όπως αναφέρθηκε, το συναίσθημα που κυριαρχεί είναι ο φόβος στις περισσότερες περιπτώσεις, οι φωνές και ο εξαναγκασμός δεν είναι η καλύτερη μέθοδος σε έναν φοβισμένο άνθρωπο. Ο γονιός, λοιπόν, θα πρέπει να το ρωτήσει τι φοβάται και να διερευνήσει για ποιόν λόγο το παιδί δεν θέλει να πάει στο σχολείο και να το συζητήσει μαζί του. Σε πρώτη φάση, μπορεί να προσπαθήσει να το ηρεμήσει με τη συζήτηση και την ενθάρρυνση, αλλά ταυτόχρονα να δείξει σταθερότητα στην απόφασή του ότι το παιδί θα πρέπει να πάει στο σχολείο.

Ο γονιός μπορεί επίσης να μιλήσει με τη δασκάλα ή τον δάσκαλο του παιδιού, για να πάρει περισσότερες πληροφορίες για τη συμπεριφορά του παιδιού και τυχόν περιστατικά που οδήγησαν σε αυτήν. Σε συνεργασία με τον εκπαιδευτικό μπορούν να βρεθούν τρόποι για την ομαλοποίηση της κατάστασης και την ταχεία επανένταξη του παιδιού στο σχολικό πρόγραμμα.

Να σημειωθεί ότι, εφόσον το παιδί παρουσιάζει και σωματικά συμπτώματα, θα πρέπει να γίνει πρώτα οργανικός έλεγχος, πριν αποδοθούν τα συμπτώματα σε ψυχολογικές αιτίες.

Πότε χρειάζεται η βοήθεια ειδικού

Εφόσον σε λίγες μέρες το παιδί επανέλθει στο σχολικό πρόγραμμα, δεν υπάρχει κανένας λόγος ανησυχίας και η προσαρμογή του θεωρείται δεδομένη. Εάν, όμως, το χρονικό διάστημα απομάκρυνσης από το σχολείο παρατείνεται, χωρίς να βελτιώνεται καθόλου το πρόβλημα, η κατάσταση πλέον χαρακτηρίζεται ως σχολική φοβία και για την επανένταξη του παιδιού θα πρέπει να αναζητηθεί η βοήθεια κάποιου ειδικού.

Σε γενικές γραμμές πάντως, η σχολική άρνηση είναι ένα φαινόμενο που παρουσιάζεται σε αρκετά παιδιά, μπορεί να έχει σχέση με διάφορους παράγοντες, όπως και με την ξεχωριστή προσωπικότητα κάθε παιδιού, αλλά συνήθως με την κατάλληλη στάση των γονιών και των εκπαιδευτικών ξεπερνιέται μέσα σε λίγες ημέρες.

Γιώτα Ταμτάμη: ψυχολόγος, απόφοιτος Παν/μίου Κρήτης, Μ.Sc Κοινωνιολογίας Παν/μίου Αιγαίου, Υπεύθυνη του προγράμματος Σχολές Γονέων για το νομό Λέσβου.

Πηγή: http://www.lesvosreport.gr/11-1-2013